Nga Arben ILIAZI

“Poeti, ky bir i përjetshëm i lotit/Poeti, mëkati më i bukur i Zotit”. Këto ishin dy vargje të poezisë që Blerina Shalari shkroi me një frymë më 2 qershor 2024, pas ikjes në amshim të poetit të njohur lirik Skëndër Rusi. Më kanë mbetur në mendje këto vargje. Për Blerinën më ka folur më herët miku im, kompozitori i mirënjohur Endri Sina, i cili ka kompozuar në vitin 2023 edhe muzikën e dramës sime “Osman Taka, me regji të Naun Shundit dhe asokohe takoheshim shpesh. Endri fliste për Blerinën si për një studente mjaft të talentuar në muzikë, në kompozim dhe më pas në studime muzikologjie. Nuk më ka rënë rasti ta njoh nga afër Blerinën, e cila sot është Doktore e shkencave muzikologjike në Institutin e Antropologjisë Kulturore dhe të Studimit të Artit. Kohët u fundit u bëmë miq në facebook dhe më ranë në sy postimet e saj të kohëve të fundit, kryesisht disa poezi lirike të një lloji që nuk e kam hasur deri sot në poezinë shqipe. Ja disa vargje të poezisë “Natyra më kupton”.

Eci vetëm nëpër ujërat e liqenit,

Askund nuk pengohem, askund nuk rrëzohem,

Eshtë i vetmi vend ku s’më duhet fari i tjetrit,

I vetmi, ku jeta s’më bën të pendohem.

Vetëm bares kaltërimit ujor,

Me liri në shpirt, me lot të pagjorë,

Pa u etur për dritë, pa u vuajtur për dore,

Ja, kjo është krenari e përkorë.

Nëpër vargje dallohet menjëherë një vërshim i stërbollshëm tingulli e drite që synon, pikërisht, asgjësimin e çdo domethënieje boshe ose të rafinuar, përpara një pasqyre të virgjër liqeni. Artistja e sheh dhe e kundron jetën me sytë e zemrës, si një klip muzikor, si një koncert që mbart mesazhe, ku vetë bota e ligjërimit zëvëndësohet nga dridhjet dhe vallëzimi. Në disa poezi të tjera Blerina Shalari e vë pamjen morale përmbi qënien njerëzore, duke treguar një padurim përballë ngurtësisë së rendit moral dhe përballë kërkesave të mendimit të kllapisë kolektive, Poetja dallon qartë korrelacionin e koshiencës kolektive me autokoshiencën vetësore dhe kundërtirat midis tyre.

Njeriu gjithmonë është i prirur që të gjejë kompensimin e asaj “diçkaje “ që i mungon. Dhe në pamundësi për ta siguruar “këtë kompensim” për arsye substanciale-objektive a subjektive, që kushtëzohen nga faktorë brendësorë osë jashtësorë, ekuilibrues, atëherë “ky njeri” vetvetiu krijon nostalgjinë mbi mangësinë e kësaj “dickaje”, që e shoqëron në mënyrë të pashmangshme gjatë gjithë jetës së vet. Por poetja i kundërvihet kësaj metamorfoze jonjerëzore të species:

Të flasësh me mua do talent,

Se unë jetoj për tronditje të bukura,

Për plagë të padukura,

Kurse indiferenca gjakos në sipërfaqe,

Skuq loti për pak paqe,

Ndaj shko indiferent, se do thur një marrëzi,

Do shkruaj poezi!!

Mesazhi është i qartë: më lini të bëj me veten time çfarë të dua. Asnjë autoritet transhedent nuk mund të nënshtrojë shijet e subjektit postmodern dhe të marrë nën tutelë sjelljet e tij.

Sfida e poetes nuk është delir që ka dalë nga hiçi, por shënon një ndryshim të madh kulturor postmodern të shoqërisë, veprimtaria mendore e së cilës përpunohet në një zonë eklektizmi individual, si një kitarë që e zhduk kujtesën, me që fjala “kulturë” është konfiskuar përfundimisht.

“Erdha në shtëpi, më priste, e heshtur,

e zhveshur për pak nga andrallat e mia,

i palagur jastëku nga marria,

e lotit tim, pelin, bizantin.”

Kultura dhe jeta urbane nuk shikohen më si instrument i emancipimit, por si një nga instancat paternaliste që e pengojnë atë. Le t’i hedhim një sy poezisë

“Trishtimi i së dielës”.

E diela mëngjeson qetësisht,

Pastaj fap, borite e taksive tradhtisht

Bërtasin, zihen kush të tringë më fort

Për mijëra martesa që ankorohen si në port.

E zbrazi dhe sot trishtimin e diela,

Boritë bien, si briri ndër kështjella.

Atje një Romeo, këtu një Zhulietë,

Por shiu romantik s’bie për të gjithë, në qytet,

S’është gjë të jesh poet,

Po nuk ta besoi shpirtin një Zhuliet.

Fare nuk i shkon frak kompozitorit,

Kur një Romeo si shket kraharorit,

T’ia grisë mantelin e akullit të dhjetorit

Të dimërt, që vesh pa droje një artist,

Artisti e duron, se është altruist.

Ku je Romeo, mes borive të kërkoj,

Ti përgjigju, se unë di mirë të këndoj,

Di edhe të qesh, të dashuroj,

Siç duket ti nuk paske gojë,

Po le Shekspirin, të më ngushëllojë,

Përrallën, le të ma tregojë.

E diela, le të më trishtojë,

Romeon që gjeta mjegullisht u tret,

Se romanca e shiut s’është për të gjithë në qytet,

Por sido të këndohet, e ëmbla kanconetë,

Diku vdes një Romeo, diku qan një Zhulietë!!

Këtu shtrohet çështja e humbjes së referencave tona kulturore, përdhosja e integritetit kulturor, përballë kaosit urban dhe bjerrjes së vlerave të familjes dhe shenjtërisë martesore. Ku absorbimi hakmarrës apo mazohist i së kulturuarës, jetës së frymës, nga kulturorja, jeta e zakonshme, zëvëndësohet me njëfarë pështjellimi të hareshëm, që e ngre tërësinë e praktikave kulturore në shkallën e krijimeve të mëdha. Për poeten ngushëllim është vetëm Shekspiri.

Artisti duron, se është altruist, thotë poetja. Ai mendon vetëm për një perlë arti:

Mos më nga, o ti që më shkon në krah,

O ti që s’mi hedh sytë,

S’më duhet ajri yt.

Më ler në tmerrin tim, në trishtin fin,

Për vargje unë e kam një peligrin.

Kalo i panjohur e mos me trazo,

unë jam në këmbë, me beso,

Për një perlë arti po mendoj,

Ndaj ty s’të adhuroj,

Indiferencën gjithashtu s’ta çmoj,

Tej horizontit mërgoj.

Kjo nuk do të thotë që poetja aspiron për një shoqëri autentike të sheqerosur, me rregulla të ngurta, por i pëlqen që individët të mund të jetojnë nën strehën e ngrohtë të identitetit të tyre kulturor, në një shoqëri polimorfe, në një botë të larme, që do t’i vinte të gjitha mënyrat e jetesës në dispozicion të individit.

Gjithë poezia e Shalarit është një tekst origjinal, lojë e tërësisë, me një konfigurim elementësh, ku çdo varg është njëlloj figure origjinale, brenga e një kaleidoskopi që e quajmë kulturë. Shalari ravijëzon një këndvështrim të sajën mbi atë si shenjojnë dhe komunikojnë qëniet njerëzore. Unë besoj se rruga e saj poetike, ashtu si edhe në muzikë, do të jetë e gjatë, gjurmëlënëse, dhe do të mirëpritet gjithmonë nga publiku.