Kryeministri i kthen kritikat për Diellën në tezë modernizimi: Ministrat me IA si normalitet i afërt; sistemi synon të mbyllë shtegun e manipulimit të termave të referencës dhe të vlerësimit të dokumenteve në tendera.
Rama e paraqet Diellën si standard të ri qeverisjeje, ndërsa juristë dhe ekspertë paralajmërojnë shkelje parimesh kushtetuese, mungesë llogaridhënieje dhe rreziqe nga “algoritme të zeza”.
Kryeministri Edi Rama riktheu idenë e ministrit të bazuar në IA për prokurimet publike, të quajtur Diella, duke lënë të kuptohet se modele të ngjashme do të shtohen në kabinet. Nisma, që ai e shet si modernizim, po cilësohet nga ekspertët si qesharake në formë dhe jokushtetuese në thelb: Kushtetuta parasheh ministra që mbajnë përgjegjësi politike dhe penale para Kuvendit, jo module software që nuk mbajnë dot përgjegjësi personale.
Juristë të së drejtës publike theksojnë se një ministri algoritmike e zhbën llogaridhënien: kush mban përgjegjësi kur një tender anulohet padrejtësisht, kur diskriminohen operatorë, ose kur konfigurohen rregulla sipas interesit? “Nuk ka njeri pas firmës,” -thonë ata, “ka vetëm një ‘black box’ të papërgjegjshëm para ligjit.”
Ekspertë të teknologjisë shtojnë se zëvendësimi i gjykimit njerëzor me një sistem IA nuk eliminon korrupsionin, por e fsheh atë: rreziku i “kapjes së algoritmit” është real, sidomos kur termat e referencës dhe peshat e vlerësimit programohen pa transparencë, me të dhëna që publiku nuk i sheh dot. Pa standarde të hapura, auditim të pavarur dhe gjurmueshmëri të plotë, Diella mund të bëhet mjet preferencialiteti i sofistikuar, jo ilaç kundër tij.
Kritikët vërejnë se ideja prezantohet pa bazë ligjore të qartë, pa debat publik e pa vlerësim të ndikimit, të detyrueshëm për të drejtat, konkurrencën dhe mbrojtjen e të dhënave. Ata kujtojnë se prokurimet janë fushë me risk të lartë abuzimi dhe kërkojnë kontroll parlamentar real, jo kozmetikë komunikimi, pa garanci dhe pa njeri përgjegjës përpara ligjit. Kjo nuk është reformë, por shmangie e llogaridhënies.
Ndërsa Kryeministri insiston se IA uniformizon kriteret dhe mbyll shtegun e manipulimit, opozita dhe një pjesë e shoqërisë civile e shohin projektin si tejkalim të kompetencave dhe relativizim të Kushtetutës. Pyetja që shtrohet është: “A po ndërtohet administrata e së nesërmes, apo thjesht një fasadë digjitale që mbulon të njëjtën pakicë që vendos gjithçka në prapaskenë?”
About the Author
