Viti 2025 la gjurmë edhe në kulturën botërore, me humbjen e figurave ikonike të shquar në jetën intelektuale, artistike dhe publike. Nga Papa Françesku dhe Robert Redford te Claudia Cardinale dhe Giorgio Armani, ja disa nga njerëzit e famshëm që ndërruan jetë gjatë vitit 2025.
JANAR
– 1: David LOTZ, 89 vjeç, autor britanik, i njohur më së miri për romanin e tij “Është një botë e vogël!”, pjesë e një trilogjie në të cilën ai përshkruan mjedisin akademik me një ton sarkaztik.
-2: Rosita MISSONI, 93 vjeç, stiliste italiane, bashkëthemeluese e shtëpisë së modës me të njëjtin emër, e famshme për stilin e saj të gjallë dhe me motive të forta.
– 7: Jean-Marie LEPIN , 96 vjeç, figurë franceze e ekstremit të djathtë dhe themeluese e Frontit Kombëtar (FN), i cili më vonë u riemërua Tubimi Kombëtar (RN).
– 13: Oliviero TOSCANI, 82 vjeç, fotograf italian, i cili e lidhi emrin e tij me fushata të mëdha reklamuese për shtëpinë italiane të modës Benetton, të cilat kishin shkaktuar edhe një sërë kritikash.
– 16: David LYNCH , 78 vjeç, regjisor, shkrimtar dhe piktor amerikan, i cili u nominua për çmimin Oscar për filmat “Blue Velvet”, “The Elephant Man” dhe “Mulholland Drive”.
– 16: Joan PLOWWRIGHT, 95 vjeç, aktore britanike, e martuar me Laurence Olivier, me një karrierë të shkëlqyer në teatër, film dhe televizion për shtatë dekada.
-20: Bertrand BLIE, 85 vjeç, regjisor francez, regjisor i filmave “Les Valseuses” (Vallëzimi i të Korruptuarve) dhe “Tenue de soirée” (Veshja e Mbrëmjes).
-22: Jean-François KAN, 86 vjeç, gazetar francez, themelues i revistave Événement du Jeudi dhe Marianne.
-22: Mauricio FUNES, 65 vjeç, ish-president i El Salvadorit.
– 30: Marianne FAITHFUL, 78 vjeç, këngëtare ikonike e skenave punk të Swinging London dhe më vonë të New York-ut.
SHKURT
-1: Horst KELLER, 81 vjeç, ish-President Federal i Gjermanisë. Keller ishte kreu i shtetit gjerman nga viti 2004 deri në vitin 2010, kur dha dorëheqjen papritur. Ai ishte Presidenti i parë Federal i Gjermanisë që nuk i përkiste një partie politike dhe më parë kishte shërbyer si kreu i delegacionit gjerman në negociatat e Traktatit të Maastrichtit dhe si drejtor menaxhues i Fondit Monetar Ndërkombëtar.
– 4: Karim AGA KHAN, 88 vjeç, filantrop dhe udhëheqës shpirtëror i 15 milionë myslimanëve ismailitë në botë, emri i të cilit u bë i njohur edhe për sukseset e tij si pronar i garave me kuaj.
– 8: Sam NUJOMA, 95 vjeç, Presidenti i parë i Namibisë.
-9: Tom ROBBINS, 92 vjeç, shkrimtar amerikan, romanet e të cilit lexohen si LSD letrare, pasi ishin plot me personazhe fantastikë, metafora të tërbuara dhe një humor të lehtë kundërkulture.
-14: Carlos DIEGUES, 84 vjeç, një nga regjisorët më të mëdhenj të Brazilit, një figurë emblematike e lëvizjes “Cinema Novo”.
-17: Reed BUCKLER, 69 vjeç, baterist i grupit legjendar britanik të rokut The Jam.
-18: Gene HACKMAN , 95 vjeç, aktor amerikan, i nderuar dy herë me çmimin Oscar për rolin e tij në filmat “The French Connection” dhe “The Unforgiven”.
-29: Richard CHAMBERLAIN, 90 vjeç, aktor amerikan, i cili u nominua për një çmim Emmy, dhe u bë i njohur gjerësisht për serialin televiziv “Dr. Kilder” dhe mini-serialin televiziv “Shogun” dhe “The Birds Die Singing”.
PRILL
– 1: Val KILMER, 65 vjeç, aktor amerikan, i njohur më së miri për filmat “Top Gun”, “Batman Forever” dhe “The Doors”.
– 4: Amadou BAGAYOKO, 70 vjeç, këngëtar malian, i cili formoi dyshen legjendare muzikore të verbër Amadou & Mariam me të dashurën e tij
– 13: Mario VARGAS LIOZA, 89 vjeç, shkrimtar spanjollo-peruan, fitues i Çmimit Nobel në Letërsi në 2010
– 21: Jorge Mario BERGOGLIO, 88 vjeç, u zgjodh papë në 2013. I lindur në Argjentinë, ai ishte papa i parë nga një vend i Amerikës Latine dhe papa i parë që zgjodhi emrin ” Françesku “. Sipas të gjithë analistëve, por edhe në zemrat e miliona besimtarëve, ai ishte “papa i të varfërve”, Ati i Shenjtë i katolikëve që theksonte ndihmën dhe solidaritetin me emigrantët, “të fundit” dhe të harruarit.
-22: Zurab Tsereteli, 91 vjeç, skulptor i famshëm rus me origjinë gjeorgjiane, i njohur për veprat e tij monumentale.
– 25: Virginia JOUFRÉ, 41 vjeç, e cila kishte akuzuar financierin amerikan Jeffrey Epstein dhe Princin Andrew të Britanisë për abuzim seksual, kreu vetëvrasje në shtëpinë e saj në Australi.
MAJ
– 13: José “Pepe” MUJICA, 89 vjeç, ish-president i Uruguait.
-19: Yuri GRIGOROVITCH, 98 vjeç, koreograf historik i Teatrit Bolshoi në Moskë.
– 23: Sebastião SALGADO, 81 vjeç, fotoreporter i shkëlqyer brazilian, i njohur për mënyrën se si përshkroi, bardhë e zi, luftërat, tragjeditë njerëzore, katastrofat mjedisore, por edhe pyllin e Amazonës.
– 23: Mohamed LAHDAR HAMINA, 95 vjeç, regjisor dhe producent algjerian, i vetmi regjisor arab dhe afrikan që është vlerësuar në Festivalin e Filmit në Kanë, duke fituar dy çmime të rëndësishme: atë për filmin më të mirë nga një regjisor debutues për “Le vent des Aurès” (1967) dhe Palmën e Artë për “Vitet e Zjarrit” (Chronique des Années de Braise) në vitin 1975.
-24: Marcel OFILS, 97 vjeç, mjeshtër francez i dokumentarit historik, fitues i çmimit Oscar, krijues i filmit “Sorrow and Pity” (“Le Chagrin et la pitié”) për Francën e Vichy-t.
– 30: Etienne-Emile BOLIER, 98 vjeç, mjek dhe studiues francez, shpikës i pilulës së abortit, i cili gjithmonë mbrojti progresin e mundësuar nga shkenca në jetën e tij. 3
QERSHOR
: Edmund WHITE, 85 vjeç, shkrimtar amerikan, figurë emblematike e letërsisë queer.
– 9: Frederick FORSYTHE, 86 vjeç, shkrimtar britanik, një nga mjeshtrat e romaneve spiunazhi
– 11: Brian WILSON, 82 vjeç, muzikant amerikan, bashkëthemelues dhe shpirt krijues i Beach Boys.
– 23: Lea MASARI, 91 vjeç, aktore italiane, e cila nga viti 1957 dhe për tre dekada ishte një nga aktoret kryesore të kinemasë italiane dhe franceze.
-24: Bobby SHERMAN, 81 vjeç, këngëtar dhe aktor amerikan, i cili ishte një idhull adoleshentësh dhe shkroi një sërë hitesh në fund të viteve ’60 dhe fillim të viteve ’70.
– 26: Lalo SIFRIN, 93 vjeç, argjentinas-amerikan, kompozitor i këngës kryesore për “Mission Impossible” dhe shumë seriale dhe filma të tjerë, si “Inspector Callahan” (1971), i vlerësuar me një Oscar nderi.
KORRIK
– 22: Ozzy OSBORN, 76 vjeç, britanik, këngëtar i Black Sabbath, një nga figurat më legjendare në muzikën rock.
– 24: Hulk HOGAN, 71 vjeç, legjendë dhe aktor amerikan i mundjes.
– 31: Bob WILSON, 83 vjeç, regjisor amerikan, i njohur për krijimet e tij origjinale në teatër, si dhe në opera.
GUSHT
-5: Ion ILIESCOU, 95 vjeç, ish-president i Rumanisë, i konsideruar gjerësisht si “babai” i kombit rumun, pavarësisht se fajësohet për tranzicionin kaotik të vendit nga komunizmi në demokraci.
-7: Jim LOVELL, 97 vjeç, astronaut amerikan i NASA-s i cili komandoi misionin e famshëm Apollo 13. Lovell ishte komandanti i misionit me pilot që u ul në hënë. Misioni orbitoi hënën, por pothuajse përfundoi në katastrofë në vitin 1970 pas një shpërthimi gjatë fluturimit, por u kthye shëndoshë e mirë në Tokë.
– 17: Terence STAMP, 87 vjeç, aktor anglez, i njohur për rolet e tij në shumë filma, përfshirë “Superman” dhe “Aventurat e Priscilla, Mbretëreshës së Shkretëtirës”.
-29: Rodion SENTRIN, 92 vjeç, kompozitor rus, i cili kompozoi muzikë për balete me famë botërore.
SHTATOR
– 4: Giorgio ARMANI, 91 vjeç, stilist italian me famë ndërkombëtare, stili dhe zgjedhjet e dizajnit të të cilit ishin sinonim i rafinimit dhe elegancës unike në të gjithë botën.
– 6: Rosa REUSSINBLIT, 106 vjeçe, figurë emblematike e Gjyshes së Sheshit të Majit dhe luftës kundër diktaturës në Argjentinë, zyrtarët e së cilës ajo i kishte nxjerrë para gjykatave.
– 6: Rick DAVIS, 81 vjeç, këngëtar dhe bashkëthemelues i grupit britanik të rokut Supertramp.
-6: David BALTIMOFF, 87 vjeç, biolog amerikan i cili u vlerësua me Çmimin Nobel në Mjekësi në vitin 1975 për studimet e tij mbi retroviruset.
– 10: Charlie KIRK, 31 vjeç, amerikan, ndikues konservator me ndikim të madh, aleat dhe propagandist i Presidentit Trump midis të rinjve, u vra nga një plumb gjatë një eventi publik në kampusin e një universiteti në Utah, SHBA.
– 16: Robert REDFORD, 89 vjeç, aktor amerikan, regjisor, producent, mbështetës i flaktë i kinemasë së pavarur që ai e promovoi përmes Institutit Sundance, një ekolog me aktivitete aktiviste, i cili për gjashtë dekada mishëroi një anë brilante të Amerikës.
– 23: Claudia CARDINALE, 87 vjeç, aktore e njohur italiane, një nga simbolet më të forta të “epokës së artë” të kinemasë italiane.
TETOR
– 1: Jane GOODALL, 91 vjeç, primatologe dhe aktiviste britanike, e cila e shndërroi pasionin e saj të fëmijërisë për jetën e egër në një luftë të përjetshme për mbrojtjen e mjedisit.
-5: Jillie COOPER, 88 vjeç, autore britanike e romaneve si “Rivals” dhe “Riders”.
-10: John LODGES, 82 vjeç, këngëtar dhe basist i grupit britanik të rokut The Moody Blues
– 11: Diane KEATON, 79 vjeç, aktore amerikane, e cila fitoi një Oscar për Aktoren më të Mirë në vitin 1978 për performancën e saj në filmin “Annie Hall”.
-16: Ace FREELY, 74 vjeç, kitariste amerikane dhe bashkëthemeluese e grupit Kiss.
-18: Chen Ning YANG, 103 vjeç, kinezo-amerikan, një nga fizikantët më të njohur në botë dhe i vlerësuar me Çmimin Nobel në vitin 1957.
-25: Björn ANDRESEN, 70 vjeç, aktor suedez i njohur për rolin e Taggio-s në filmin “Vdekja në Venecia” (1971)
-26: Jack DEJONETT, 83 vjeç, baterist amerikan i xhazit i cili u nderua si një nga më të mëdhenjtë e vërtetë të zhanrit
– 27: Prunella SCALES, 93 vjeç, aktore britanike, e cila u njoh më së miri për rolin e saj si Cybill Fawlty në sitcom-in “Fawlty Towers”.
– 31: Fatos NANO, 73 vjeç, ish-kryeministër socialist i Shqipërisë dhe udhëheqës historik i së majtës shqiptare pas rënies së regjimit komunist.
NËNTOR
– 3: Dick CHENEY, 84 vjeç, ish-nënkryetar i Presidentit të SHBA-së George Walker Bush (2001-2009). Ai kishte fituar një reputacion të tillë saqë konsiderohej si një nga Zëvendëspresidentët më të fuqishëm në historinë amerikane.
– 6: James WATSON, 97 vjeç, biolog amerikan fitues i Çmimit Nobel, i cili revolucionarizoi shkencën kur zbuloi, së bashku me kolegun e tij Francis Crick, strukturën e ADN-së.
– 21: Ornella VANONI, 91 vjeç, këngëtare e famshme italiane.
– 24: Jimmy Cliff, 81 vjeç, këngëtar legjendar xhamajkan i cili, së bashku me Bob Marley, popullarizoi muzikën reggae, ska dhe rocksteady.
– 29: Tom Stoppard, 88 vjeç, dramaturg britanik i cili fitoi një Oscar dhe një Golden Globe për skenarin e tij për filmin “Shakespeare in Love”. 3
DHJETOR
: Steve Cropper, 84 vjeç, kitarist amerikan, krijues i Memphis Soul, tingulli që revolucionarizoi soul-in.
– 5: Frank GEHRY, 96 vjeç, arkitekt amerikano-kanadez i cili u bë i famshëm për ndërtesat ikonike që projektoi, të tilla si Muzeu Guggenheim në Bilbao, Spanjë, Salla e Koncerteve Walt Disney në Los Angeles ose Ndërtesa Vallëzuese në Pragë, vepra që dëshmojnë për guximin e tij dhe revolucionarizuan historinë e arkitekturës, duke thyer kufijtë e saj me art.
– 6: Martin PARR, 73 vjeç, fotograf dokumentarësh britanik, i njohur për fotografitë e tij të turistëve, të cilat ishin eksplorime të çuditshme të stilit të tyre të jetesës.
– 14: Rob RAINER, 78 vjeç, regjisor amerikan, i cili firmosi filma të tillë si “When Harry Met Sally”, “A Question of Honor” dhe “The President’s Love”, dhe gruaja e tij, fotografja-producentja Michelle Singer, 68 vjeç, të cilët u gjetën të therur në shtëpinë e tyre.
– 16: Anthony PRICE, 80 vjeç, stilist britanik mode, i cili gjatë karrierës së tij veshi shumë yje të popit dhe rokut.
-18: Peter ARNETT, 91 vjeç, korrespondent i famshëm amerikan i luftës, i cili fitoi një çmim Pulitzer për raportimin e tij në vitin 1966 mbi Vietnamin dhe mbuloi shumicën e konflikteve të fundit të shekullit të 20-të.
-22: Chris PIA, 74 vjeç, këngëtar britanik, i njohur për hite të tilla si “The Road to Hell”, “Josephine” dhe “Driving Home For Christmas
About the Author
