Një iniciativë e quajtur Manhattani kinez synon të thyejë monopolin perëndimor të çipave dhe të sfidojë kufizimet amerikane
Kina po zhvillon në fshehtësi një nga projektet më ambicioze teknologjike të dekadës, ndërtimin e një makinerie litografie me rreze ultravjollcë ekstreme, e aftë të prodhojë çipa të avancuar për inteligjencën artificiale. Sipas raportimeve ndërkombëtare, projekti po zhvillohet në një laborator me siguri të lartë në Shenzhen dhe synon t’i japë Kinës kapacitet të plotë vendas për prodhimin e çipave më të sofistikuar deri rreth vitit 2028.
Në qarqet perëndimore, kjo iniciativë është quajtur Manhattani kinez, në analogji me programin amerikan të bombës atomike gjatë Luftës së Dytë Botërore. Qëllimi është i qartë: të sfidohet dominimi i kompanive perëndimore në prodhimin e çipave për inteligjencën artificiale, veçanërisht monopoli global i kompanisë holandeze ASML, e vetmja në botë që prodhon makineri EUV funksionale në shkallë industriale.
Projekti është prioritet shtetëror nën drejtimin e presidentit Xi Jinping dhe vjen si përgjigje ndaj kufizimeve të ashpra të vendosura nga Shtetet e Bashkuara për eksportin e çipave të avancuar dhe pajisjeve për prodhimin e tyre drejt Kinës. Gjiganti teknologjik Huawei raportohet se po koordinon një pjesë të madhe të zinxhirit të furnizimit, ndërsa institucione kërkimore shtetërore po kontribuojnë në zhvillimin e sistemeve optike dhe burimit të dritës EUV.
Një prototip i parë i sistemit është përfunduar në fillim të vitit 2025 dhe aktualisht po testohet. Ai përshkruhet si një makineri masive, që zë pothuajse një kat të tërë fabrike dhe është ende më pak efikase se sistemet komerciale të ASML. Sipas burimeve, në projekt janë përfshirë edhe ish-inxhinierë të kompanisë holandeze, gjë që ka ngritur dyshime për përpjekje të mundshme për riprodhim ose analizë të thellë të teknologjisë ekzistuese perëndimore.
Siguria rreth projektit është ekstreme. Ekipet punojnë të ndara, me akses të kufizuar, ndërsa disa punonjës përdorin identitete të rreme për të shmangur rrjedhjen e informacionit. Kina po ofron paga shumë të larta, bonuse milionëshe dhe stimuj të rrallë për të tërhequr ekspertë vendas dhe të huaj, përfshirë tolerancë të pazakontë ndaj shtetësisë së dyfishtë.
Megjithatë, sfidat teknike mbeten të mëdha. Sipas ekspertëve, problemet kryesore lidhen me saktësinë optike, kontrollin e defekteve, besueshmërinë afatgjatë dhe ndërtimin e një ekosistemi të plotë industrial. Edhe pse Kina duket se ka bërë përparim të shpejtë, disa burime sugjerojnë se prodhimi real i çipave me teknologji EUV vendase mund të shtyhet deri rreth vitit 2030.
Nëse projekti rezulton i suksesshëm, pasojat do të jenë globale. Teknologjia EUV është themeli i çipave më të avancuar të përdorur nga inteligjenca artificiale moderne, përfshirë përshpejtuesit e dizajnuar nga kompani si Nvidia dhe AMD. Një Kinë e aftë të prodhojë vetë këto çipa do të reduktonte ndjeshëm varësinë nga Perëndimi dhe do të ndryshonte balancat e fuqisë në luftën globale të teknologjisë dhe inteligjencës artificiale.
About the Author
